KASAYSAYAN SA BUENAVISTA
Ang sinulat nga kasaysayan sa Buenavista nagsugod sa tuig 1877. Giingon nga niining tuiga usa ka grupo sa mga Manobo nga nagbalhinbalhin gikan sa mga utlanan sa Agusan nakakaplag og usa ka maayong lugar alang sa ilang panag-uban ug panagtagbo. Sa wala madugay, ang baryo Tortosa gitukod sa duha ka kristiyano nga mga unang dumuduong, si Inocentes Paler ug Marcelo Dalaguida, diin sa wala madugay giubanan sila ni Luis Gupana ug pipila ka Manobo. Giila nga naghatag ngalan sa baryo mao ang grupo sa mga lumad ug katsila nga mibisita sa maong dapit aron makignegosyo sa mga taga-baryo ug nakit-an nga ang maong dapit abunda sa mga pawikan.
Ang kabantog sa Tortosa isip maayong baryo sa pangisda nadungog sa mga tawo sa halayong dapit, ilabi na sa silingang Butuan. Sa ingon usa ka bagang duot sa mga migrante ang miabot aron manimuyo. Paglabay sa katuigan, ang ngalan nga “Tortosa” giilisan og “KIHAW-AN” isip handomanan sa usa ka puti nga osa (white deer) nga gisagrado sa unang mga lumulupyo. Giingong patay na kining osa nga nakit-an sa mga lumad duol sa tampi sa suba nga naglibot sa baryo. Ang patayng lawas niini gibutang sa tibuok baryo og dinhi gikuha ang ngalan nga “KIHAW-AN”, usa ka gigikanan sa lokal nga pinulongan nga “baha-an” nga sa literal nagkahulogang pagpanimaho, o tinubdan sa dili maayo nga baho.
Sa wala madugay, ang baryo nakabaton og laing bag-ong ngalan. Matod pa nga si Adolfo Calo, lumad nga taga Butuan, uban sa pipila ka lumad ug katsila mibisita sa maong dapit. Gipalapdan nila ang ilang pagbisita dili lamang sa mga dapit nga nag-ubay sa dagat diin milambo ang patigayon tungod sa kaabunda sa isda, apan miadto sab sila sa mga umahan hangtod nga nakaabot sila sa mga bungtod. Gikan sa taas nga mga bungtod, nakita nila ang bayo nga nagdungaw sa dagat. Gidayeg nila ang katahom sa abundang kinaiyahan. Nakaingon sila og “bien vista”, nga nagkahulogang maayong panglantaw, busa mao kini karon ang ngalan sa Buenavista.
Nadani sa kaabunda sa isda ug sa maayong ugma alang sa agrikultura, bagang duot sa migrante gikan sa mga silingang dapit nagpadayon sa pagdagsa sa Buenavista tuig 1897 ug 1907. Angay hinumdoman nga niining tuiga, ang mga pasilidad alang sa pagbiyahe nga naa kanato karon wala pa madungog. Gani, walay kinahanglan nga hisgotan pa. Ang bugtong paagi sa transportasyon mao ang banca o mga sakayan sa pangisda, ug pinaagi sa kabayo nga magbatas sa gagmay nga mga agianan sa bukid. Alang sa labing maisog ug mapangahason, ang mga adlaw ug mga semana sa pagbaktas naghatod kanila niining mauswagon nga baryo. Walay nakapugong sa mga brigada o bandido gikan sa Monaco sa pag-abot sa dapit. Tungod sa paglaom nga makatukod sila og bag-ong kinabuhi niining mauswagong baryo, ang mga migrante nagpadayon sa pagtrabaho ug pagtinabangay alang sa paglambo sa lugar. Niadtong 1920s lang nga ang Buenavista konektado sa Butuan pinaagi sa dalan.
Nagbunga ang mga paningkamot sa mga payunir o unang mga nangabot, tungod kay sa sayong bahin sa 1920 ang Buenavista gideklarar nga usa ka regular nga baryo sa munisipyo sa Butuan. Isip usa ka baryo, ang Buenavista nakahimo sa pag-umol sa kaugalingon nga lawmaking body nga gitawag sa lokal nga “Ang Tingug sa Lungsod”, kansang mga miyembro nailhan sa lokal nga “Podientes”, ug kini nga lawmaking body milungtad og 13 ka tuig hangtod nahimong lungsod ang Buenavista.
Ang baryo sa Buenavista milambo og kusog tungod sa paningkamot sa mga opisyal niini nga mao ang “tenyente de baryo” ug mga konsehal sa munisipyo nga nadestino sa baryo. Niadtong Enero 1, 1937 ang baryo nga Buenavista pinaagi sa Executive Order No.65 nga gipagawas ni Commonwealth President Manuel L. Quezon, nahimong Municipality of Buenavista pinaagi sa paningkamot ni Assemblyman Apolinario D. Curato ug Gobernador Jose R. Rosales, Commissioner of Mindanao and Sulo Teofisto Guingona Sr., ug Secretary of Interior Elpedio Quirino uban ang usa ka hugpong sa tinudlong mga opisyal nga mialagad sulod sa usa ka tuig.
Sukad niadto, ang Buenavista, uban sa maayong paggiya sa mga nahisgotan nga tinudlo og pagkahuman nahimong piniling mga opisyal ug ingon man sa suporta sa katawhan, nagpadayon sa pagkulit og pangalan isip usa ka lungsod nga mauswagon.